نقش تلویزیون‌های تعاملی در سبک زندگی اسلامی ایرانی، با تأکید بر تحول سبک مصرف رسانه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدیریت رسانه، پژوهشگر اداره کل پژوهش‌های اسلامی صداو‌سیما

2 استادیار دانشکده علوم اجتماعی رسانه و ارتباطات دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 کارشناسی ارشد مدیریت رسانه، پژوهشگر اداره کل پژوهش‌های اسلامی صدا‌و‌سیما

4 استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/mcr.2024.426966.1051

چکیده

این نوشتار به نقش تلویزیون‌های تعاملی در سبک زندگی ایرانیان با درنظرگرفتن تحول سبک مصرف رسانه‌ای می‌پردازد. به عبارت دیگر هم‌گرایی رخ‌داده میان تلویزیون و اینترنت چه تحولی در مصرف رسانه‌ای شهروندان ایجاد کرده است؟ این تحول چه تأثیری بر سبک زندگی آنها داشته است؟ این نوشتار به تحلیل مضمون مصاحبه‌هایی می‌پردازد که با متخصصان تلویزیون‌های تعاملی و عالمان حوزه سبک زندگی اسلامی انجام گرفته است؛ همچنین با استفاده از نظریه‌ها و مدل‌های هم‌گرایی رسانه‌ها همچون نظریه «هم‌گرایی رسانه‌ها»، «ساختاریابی» و «کاشت» نقش تلویزیون‌های تعاملی بر سبک زندگی را بررسی می‌کند.
نتایج مقاله نشان می‌دهد این نوع تلویزیون‌ها بر اساس اصول تلویزیون‌های تجاری فعالیت دارند و با ترویج مصرف‌گرایی، فردگرایی و لذت‌جویی، سبک زندگی سکولار را تقویت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


قرآن 
نهج البلاغه؛ ترجمه: محمد دشتی(1379 ش)، قم: بضعه الرسول. 
افشانی، سیدعلیرضا، سیدپویا رسولی‌نژاد، محمد کاویانی و حمیدرضا سمیعی (1393 ش)؛ «بررسی رابطه سبک زندگی اسلامی با سلامت اجتماعی مردم شهر یزد»؛ دوفصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اسلام و روان شناسی، سال هشتم، ش 4. 
اکبرزاده جهرمی، سیدجمال‌الدین (1385 ش): «چشم‌انداز تغییرات در تلویزیون: تلویزیون تعاملی»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیمای تهران. 
اولیایی، منصوره (1396 ش)؛ پیش‌درآمدی بر سبک زندگی ایرانی - اسلامی؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 
بشیر، حسن (1399 ش)؛ «تحلیل خبری - ارتباطی بحران کرونا و جامعه مخاطره‌آمیز»؛ فصلنامه علمی رسانه، سال 31، ش 2. 
توکلی، مرتضی و محمدرضا رسولی (1400 ش)؛ «طراحی مدل کیفی الگوی مصرف رسانه‌ای بر سبک زندگی خانواده ایرانی»؛ فصلنامه علمی جامعه - فرهنگ - رسانه، سال 10، ش 40. 
تن، آ. (1388 ش)؛ نظریه‌ها و پژوهش‌های ارتباط‌جمعی؛ ترجمه: نعیم بدیعی؛ تهران: همشهری. 
ری شهری، محمد (1367 ش)؛ میزان الحکمه؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی. 
شریفی، احمدحسین (۱۳۹۱ ش)؛ «سبک زندگی به عنوان شاخصی برای ارزیابی سطح ایمان»؛ مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، ش ۳.
شریفی، سعید، محمدمهدی مظاهری، اکبر اعتباریان و بدری شاه‌طالبی (1393 ش)؛ «خوشه‌بندی سبک زندگی مبتنی بر مصرف رسانه‌ای، جامعه‌پژوهی فرهنگی»؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش 3.
علیخواه، فردین و الناز رستمی (1390 ش)؛ «مصرف رسانه‌ای و سبک زندگی (مطالعه‌ای در بین شهروندان شهر تنکابن)»؛ علوم اجتماعی، سال هفتم، ش 1، پیاپی 28. 
علی‌عسکری، عبدالعلی و رسول بختیار (1396 ش)؛ «راهبردهای تأسیس و توسعه تلویزیون تعاملی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران»؛ فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال بیست‌و‌چهارم، ش 1، پیاپی 89. 
غیاثوند، احمد (1390 ش)؛ سبک مصرف کتاب و وضعیت کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران؛ تهران: جامعه و فرهنک. 
فیاض، ابراهیم (1390ش)؛ کارکرد و تأثیرات رسانه‌های در برخی بحران‌های اجتماعی کشور در رسانه‌ها و فرهنگ عمومی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
کاستلز، مانوئل (1380 ش)؛ عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ قدرت هویت؛ ترجمه: حسن چاوشیان؛ ج دوم، تهران: طرح نو. 
کاظمیان، مهرداد، قربانعلی ابراهیمی و زهرا همتی (1393 ش)؛ «مصرف فرهنگی و عوامل مرتبط با آن؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران»؛ جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره 5، ش 2.
گیدنز، آنتونی (1378 ش)؛ تجدد و تشخص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید)؛ ترجمه: ن. موفقیان؛ تهران: نی. 
لال، ج. (1379 ش)؛ رسانه‌ها، ارتباطات، فرهنگ؛ ترجمه: مجید نکودوست؛ تهران: مؤسسه ایران. 
مقام معظم رهبری (1391 ش)؛ «بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی»؛ در پایگاه اطلاع‌رسانی: 
https://farsi. khamenei. ir/speech-content?id=21252
مک‌کوایل، دنیس (1380 ش)؛ مخاطب‌شناسی؛ ترجمه: منتظرقائم؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. 
مهدوی کنی، محمدسعید (1386 ش)؛ «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»؛ فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، ش 1. 
نجفی، زهرا (1397 ش)؛ «VOD، صدرنشین صنعت سرگرمی، نمایش خانگی»؛ مؤسسه رسانه‌های تصویری، ش 1. 
Anderson, C. A. & Bushman, B. J. (2001). Effects of Violent Games on Aggressive Behavior, Aggressive Cognition, Aggressive Affect, Arousal, & Prosocial Behavior: A Meta-Analytic Review of the Scientific Literature. Psychological Science, 12, pp. 353-358. 
Attride-Stirling, J. (2001) "Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research", Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405. 
Bellina, L. , Missoni, E. (2009). Mobile cell-phones (M-phones) in telemicroscopy: increasing connectivity of isolated laboratories. Diagnostic Pathology. 2009, 4: 19. 
Braun, V. & Clarke, V. (2006) "Using thematic analysis in psychology", Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101. 
Dijk, J. V. ; Heurelman, A. & Peters, O. (2003). Interactive Television or Enhanced Television? The Dutch Users Interest in Application of ITV via Set-top Boxes. Annual Conference of the International Communication Association. Sundiego. 
Jansson, A. (2002). The Mediatization of Consumption. Towards An Analytical Framework of Image Culture. Journal of Consumer Culture, 2, pp. 5-31. 
Jenkins, H. (2004). ‘The Cultural Logic of Media Convergence’, International Journal of Cultural Studies, Vol. 7, No. 1. 
Katz-Gerro, Tally and Oriel Sullivan (2010). ‘Voracious Cultural Consumption: The Intertwining of Gender and Social Status’, Time and Society, Vol. 19, No. 2. 
Kellner, Douglas (1995). Media Culture: Cultural Studies, Identity and Politics between the Modern and the Post-modern, London: Routledge. 
King, N. & Horrocks, C. (2010) Interviews in Qualitative Research, London: Sage. 
Meikle, G. & Sherman, Y. (2012). Media Convergence: Networked Digital Media in Everyday Life, Palgrave Macmillan. 
Rasheed, Gaber. (2015). Fast-food advertising in social media. A case study on Facebook in Egypt, Journal of Business and Retail Management Research (JBRMR), 9(1): 52-63. 
Riesman David, Glazer Nathan, Denney Reuel (2001). The lonely crowd: a study of the changing American character. Yale University Press. 
Van Dijk, Jan. (2012). The Network Society, Social Aspects of New Media (3th Edition). London, Thousand Oaks CA, New Delhi: Sage. 
Wei, Ran (2006) "Lifestyles and new media: adaption and use of wireless communication technologies in china", (page 991-1008), www, sage publications. com.