بازی‌های ویدیویی: فرصت یا تهدید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی، استادیار فرهنگ و ارتباطات، معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای مدیریت رسانه، دانشکده مدیریت رسانه و ارتباطات، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه مدیریت رسانه، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/mcr.2024.412204.1042

چکیده

با توجه به ورود جهان به عرصۀ جدیدی از تکنولوژی‌ها که مدعی ایجاد سطح عمیق‌تری از ادغام دو فضای فیزیکی و دیجیتال هستند و تلاش دارند احساس واقعی‌تری از حضور انسان یا انسان‌واره‌ها در فضای مجازی ایجاد کنند (مانند متاورس)، نقش بازی‌های ویدیویی به‌مثابۀ نزدیک‌ترین و متعامل‌ترین عرصه مشارکت بشر با جهان دوم، بیش از پیش محل تأمل و بررسی واقع شده است. معرفی هرروزه بازی‌های جدید ویدیویی به‌ویژه از نوع برخط و محبوبیت روزافزون آنها، موجب توجه بیشتر محققان به این عرصه شده است و شکل‌گیری دو گروه از نظرات دربارۀ این بازی‌ها را به دنبال داشته است. گروهی این بازی‌ها را ویژه عصر ارتباطات می‌دانند که دارای کارکردهای مثبت هم هستند و گروهی از مطالعات به کشف کارکردهای منفی و تهدیدآمیز بازی‌های ویدیویی پرداخته‌اند. هدف این پژوهش، بررسی رویکرد محققان داخلی دربارۀ این بازی‌هاست و به دنبال پاسخ به این سؤال است که محققان در تحقیقات خود چگونه به بازی‌های ویدیویی می‌نگرند و کدام‌یک از رویکردهای فرصت‌محور یا تهدیدمحور را برجسته کرده‌اند؟ چارچوب نظری مقاله بر اساس نظریات یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا، جامعه‌دوستانه راشتن و نظریات کلارک ابت و لافتوس است؛ همچنین با روش فراتحلیل تعداد چهل مقاله مرتبط بررسی شده‌اند. نتیجه فراتحلیل نشان می‌دهد رویکرد مقالات، گرچه درمجموع به نسبتی مساوی بین نگاه فرصت‌محور و تهدیدمحور تقسیم شده‌اند، عمدۀ آنان (95 درصد) فقط حول یکی از این رویکردها سامان یافته است و فقط پنج‌درصد مقالات و پژوهش‌ها هم‌زمان به کارکردهای مثبت و منفی بازی‌ها توجه داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


آقاپور، مهدی و ساجده زارع‌پور (1391 ش)؛ «فراتحلیل مطالعات ورزش و رسانه: ارزیابی ده مقاله و پایان‌نامه»؛ مجله جهانی رسانه - نسخه فارسی، ش ۱.
بهشتی، سیدصمد و محمد حق‌مرادی (1396 ش)؛«فراتحلیل مطالعات مرتبط با رابطه بین هویت قومی و هویت ملی در ایران با تأکید بر نقش رسانه»؛ مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، ش 2.
پناهی، حمید، ابراهیم قربانی، ابوالفضل پورمنافی و فرزین قلی‌زادگان (1400 ش)؛ «بازی‌های رایانه‌ای و ارتکاب جرم علیه امنیت داخلی»؛ فصلنامه علمی - پژوهشی امنیت ملی، ش ۳۹. 
ترکی، اکبر، عمار فیضی و سمانه شاطرزاده (1399 ش)؛ «مروری بر طراحی و تولید بازی‌های رایانه‌ای در ایران و جهان»؛ مجله نخبگان علوم مهندسی، ش ۴.
تفضلی‌فرد، لادن (1385 ش)؛ «اهمیت طبقه‌بندی بازی‌های رایانه‌ای»؛ مجله کتاب ماه کودک و نوجوان، ش ۱۰۹ – ۱۱۱.
تمنایی‌فر، محمدرضا و صدیقه چشم‌براهی (1393 ش)؛«بازی‌های رایانه‌ای و پدافند غیرعامل»؛ در: مجموعه مقالات همایش ملی پدافند غیرعامل و علوم انسانی؛ زنجان: دانشگاه زنجان.
جدیدیان، احمدعلی، حسن پاشا شریفی و حمزه گنجی (1391 ش)؛ «فراتحلیل اثر بازی‌های رایانه‌ای خشن و غیرخشن بر پرخاشگری»؛ فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی؛ سال دوم، ش ۳.
ده‌صوفیانی، اعظم (1398 ش)؛ «بازی‌های جدی دیجیتال: عرصه‌ای جدید در عصر ارتباطات»؛ فصلنامه مطالعات رسانه‌های جدید، سال پنجم، ش ۴.
رسول‌زاده، بهزاد (1397 ش)؛ «فراتحلیل مطالعات مرتبط با خواندن در دانش‌آموزان دوره ابتدایی»؛ فصلنامه علمی - پژوهشی تدریس‌پژوهی، سال ششم، ش ۲. 
رشیدی، حمید، مریم یعقوبی و فاطمه رحمتی نجارکلائی (1397 ش)؛ «جایگاه خالی فراتحلیل در تحقیقات علوم پزشکی»؛ فصلنامه علمی - آموزشی دفتر توسعه آموزش دانشکده بهداشت دانشگاه بقیة الله، سال هفدهم، ش 67. 
زکوی، مهدی (1396 ش)؛ «تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر تمایلات بزهکارانه و انحراف کودکان و نوجوانان گیم‌نتی»؛ فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ - ارتباطات، ش 38.
شیرانی بیدآبادی، عزت، شاپور بهیان و سیدعلی هاشمیان‌فرد (1399 ش)؛ «نقش خرده‌فرهنگ بازی‌های رایانه‌ای بر رفتارهای جامعه‌پسند نوجوانان دبیرستانی شهر اصفهان»؛ فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال شانزدهم، ش ۶۰.
صابری، علی‌اکبر و حسن بشیر (1399 ش)؛ «فراتحلیل مقالات فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی (دوره ۱۰ الی ۱۴)»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، سال پانزدهم، ش ۴۴.
عابدی، احمد، سمیه جمالی، سالار فرامرزی، الهام آقایی و منیر بهروز (1391 ش)؛ «فراتحلیل جامع مداخلات رایج در مورد اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی»؛ دو فصلنامه روان‌شناسی معاصر، دوره 7، ش 1.
علیزاده، فریبا و فرزانه شریفی (1400 ش)؛ «مفاهیم و کاربردهای بازی‌های جدی»؛ در: روندهای نوظهور در بازی‌های دیجیتال؛ چ اول، تهران: بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای.
عموزاده، فرشته، پیمان هنرمند، مهدی رحیم‌زاده، حسن غرایاق زندی و رضا رستمی (1399 ش)؛ «اثربخشی بازی فیفا بر علائم بیش‌فعالی/ نقص توجه در دانش‌آموزان مبتلا به بیش‌فعالی/ نقص توجه»؛ مجله علوم روان‌شناختی، ش ۹۳.
فخری، فرناز، سیدمحمدحسین رضوی و امیررضا خادم (1394 ش)؛ «فراتحلیل رابطه بین عوامل اقتصادی و عملکرد ورزشی کشورها در رویدادهای ورزشی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، ش 28.
کوشا، غلام‌حیدر (1399 ش)؛ «بازی‌های رایانه‌ای، آسیب‌های اجتماعی و راه‌حل‌های اسلامی»؛ دوفصلنامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، دانشگاه شاهد، ش ۱.
کیا، علی‌اصغر، سیدرضا نقیب‌السادات و مینا یمینی فیروز (1397 ش)؛ «نقش بازی‌های رایانه‌ای در آموزش زبان بیگانه»؛ رسانه، سال بیست‌و‌نهم، ش ۱.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1399 ش)؛ نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی؛ چ هشتم، تهران: همشهری. 
Pozo, Juan-Ignacio; Cabellos, Beatriz; Sánchez, Daniel L (2022), Do teachers believe that video games can improve learning?, Helion, 8, pp 1 - 11. 
Suziedelyte, Agne (2021), Is it only a game? Video Games and Violence, Journal of Economic Behavior and Organisation, 188, pp 105 - 125. 
Von der Heiden, Juliane. M; Braune, Beate; Muller, Kai W; Egloff, Boris (2019), The Association Between Video Gaming and Psychological Functioning, Frontiers in Psychology, 10, pp 1 – 11, doi: 10.3389/fpsyg.2019.01731.