تحلیل ظهور و افول مدل‌های کسب‌وکارهای اینترنتی ایران در بازه 5 ساله (1395 تا 1400): فرصت‌ها، چالش‌ها و راهبردهای دیجیتال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی، دانشیار دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی، گروه مدیریت منابع انسانی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری بازرگانی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22034/mcr.2024.412337.1043

چکیده

امروزه در عرصه بین‌الملل، تجارت الکترونیک و کسب‌وکارهای برخط جای خود را در عرصه تجارت باز کرده‌اند و گسترش زیادی یافته‌اند. در کشور ما نیز این موضوع توسعه یافته است که هر روزه کسب‌وکارهای نوینی ظهور و افول دارند و مدل‌های مختلفی را متناسب با حوزه فعالیت خود دارند. هدف از این پژوهش، تحلیل ظهور و افول کسب‌وکارهای اینترنتی و مدل‌های آنها در کشور در بازه پنج‌ساله است که بر اساس رتبه‌بندی الکسا، راهبردهای پیش‌روی صد کسب‌وکار برتر ایران در دو بازۀ 1395 و 1400 می‌تواند راهگشای کسب‌وکارها باشد. این پژوهش با استفاده از رویکرد پژوهش کیفی آنلاین (‌برخط) و روش مبتنی بر تجربه‌های وب‌محور و تحلیل مستندات برخط و با شیوه تحلیل محتوای برخط انجام شده است. پس از شناسایی صد کسب‌وکار برتر، انواع مدل کسب‌وکار هر یک به دست آمد؛ سپس به دسته‌بندی و تحلیل وب‌سایت‌ها با مدل‌های کسب‌وکار مشابه پرداخته شده است و فرصت‌ها و چالش‌های کسب‌وکارها و مدل‌های آنها بررسی شد؛ درنهایت راهبردهای دیجیتال این کسب‌وکارها تدوین شد. نتایج نشان می‌دهد عمده رشد یا ورشکستگی (افول) کسب‌وکارهای اینترنتی، به مدل کسب‌وکار آنها وابسته است؛ بنابراین باید هر حوزه کسب‌وکار اینترنتی، فرصت‌ها و چالش‌های خود را شناسایی کند و راهبردهای خود را تدوین نماید تا بتواند با استفاده از آن موقعیت راهبردی خود را حفظ و ارتقا دهد؛ از جملۀ راهبردها می‌توان به توسعۀ شایستگی‌های محوری، افزایش عرضه محصولات دیجیتال به مشتریان بین‌المللی، تمرکز بر محتوای روزآمد، توسعه ابزارها و زیرساخت‌های فناوری‌های سیار اشاره نمود؛ همچنین توجه به سیستم مدیریت محتوا، رشد سریع شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوای ویدیویی بسیار حایز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها


رضوانی، حمیدرضا و امیررضا روحانی (1390 ش)؛ «ارائه الگویی برای گونه‌شناسی مدل‌های کسب‌وکار الکترونیکی کوچک و متوسط ایران»، علوم مدیریت ایران، دورۀ 6، ش23.
صدیقی، یوسف (1395 ش)؛ «ارزیابی آینده طراحی مدل‌های تجارت الکترونیک وب‌سایت»؛ پایان‌نامه دکتری، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص‌پژوه، اصفهان.
رشیدی، حسن و زین العابدین رحمانی (1392 ش)؛ :«برند و تاثیر آن بر وفاداری مشتری»؛ مجله اقتصادی، شماره 9 و 10، آذر و دی 1392، صص 65-80.
محمدیان، محمود، امیر روحانی، علی هاشمزهی و مجتبی کریمیان (1394 ش)؛ «عوامل مؤثر در انتخاب مدل‌های کسب‌وکار الکترونیکی کوچک و متوسط در ایران»؛ مطالعات مدیریت کسب‌وکار هوشمند، دورۀ 3، ش 12.
مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (1399)؛ گزارش سالانه تجارت الکترونیکی ایران از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، در:

 https://b2n.ir/ecommerce.gov .

نیرومند، پوراندخت، محبوبه رنجبر، محمدرضا سعدی و میراحمد امیرشاهی (1391 ش)؛ «شناسایی و طبقه‌بندی مدل‌های کسب‌وکار موبایل مبتنی بر رویکرد فراترکیب»؛ مدیریت فناوری اطلاعات، دورۀ 4، ش 10.
Abdollahi, G., & Leimstoll, U. (2011). A classification for business model types in e-commerce: AMCIS.
Casadesus-Masanell, R., & Ricart, J. E. (2010). From Strategy to Business Models and onto Tactics. Long Range Planning, 43(2-3), 195–215.
Chaffey, D., & Smith, P. R. (2013). Emarketing excellence: Planning and optimizing your digital marketing (4th ed.). London, New York: Routledge.
Dubosson-Torbay, M., Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2002). E-business model design, classification, and measurements. Thunderbird International Business Review, 44(1), 5-23.
Giesen, E., Berman, S. J., Bell, R., & Blitz, A. (2007). Three ways to successfully innovate your business model. Strategy & Leadership, 35(6), 27-33.
Lanzolla, G., & Markides, C. (2021). A Business Model View of Strategy. Journal of Management Studies, 58(2), 540–553.
Laudon, K. C., & Traver, C. G. (2017). E-commerce: Business, technology, society (Twelfth edition). Boston: Pearson.
Osterwalder, A. (2013). Business model generation: A handbook for visionaries, game Changers, and challengers. Somerset: Wiley.
Patel, T., Patel, A., Patel, O., Patel, A., & Hingrajiya, K. (2020). A Review Paper on E-commerce Business, 13, 6–12.
Timmers, P. (1998). Business Models for Electronic Markets. Electronic Markets, 8(2), 3–8.
Turban, E., King, D., Lee, J. K., Liang, T.-P., Outland, J., & Turban, D. C. (2018). Electronic Commerce 2018: A Managerial and Social Networks Perspective (9th ed. 2018). Springer texts in business and economics. Cham: Springer International Publishing; Imprint: Springer.
Wang, Y., Jia, F., Schoenherr, T., & Gong, Y. (2018). Supply Chain-Based Business Model Innovation: The Case of a Cross-Border E-Commerce Company. Sustainability, 10(12), 4362.
Reinsch, L. (1991). What is business communication?. The Journal of Business communication (1973), 28(4), 305-310.‏